Tecnoloxías de comunicación houbo moitas ao longo da historia, desde os primeiros sistemas de telegrafía óptica ata as modernas redes de fibra pasamos por todo tipo de sistemas e equipamentos que nalgúns casos integráronse completamente nos nosos fogares e coas nosas actividades cotiás.
Un dos que máis éxito han ter foi a Radio, precursora da televisión e das comunicacións a grandes masas en tempo real, poucos son os fogares modernos nos que non habemos ter e seguimos tendo un ou varios receptores e dispositivos capaces de achegarnos as súas ondas musicais ata as nosas vidas.
Neste especial imos
repasar brevemente a historia da Radio, a dos seus receptores e a da súa
evolución cara a formas de transmisión de son e música que parecían ciencia
ficción fai só unas poucas décadas. Apuntádesvos?
Un pouco de historia
Din que moitos dos
grandes inventos da historia descubríronse por casualidade ou polo menos que as
aplicacións para os cales foron pensados derivaron en usos completamente
distintos. Algo así sucedeu coa Radio.
Baseándose nas
experiencias previas de Hertz a partir de 1886, diferentes grupos de
investigación buscaron fórmulas para alcanzar esta telegrafía sen fíos e lograr
así unha vantaxe militar sobre os seus rivais, grazas entre outras cousas á
posibilidade de comunicarse coas tropas a longas distancias e especialmente cos
navíos en alta mar.
Aínda que
tradicionalmente atribúese o mérito do invento da Radio a Marconi, a verdade é
que sistemas similares ou algunhas das súas partes estaban sendo desenvolvidos
en diferentes lugares do mundo de forma simultánea, aínda que non podemos negar
que Marconi tivo o mérito de saber integrar nun único equipo os coñecementos
existentes ata a data relacionados co envío e recepción de ondas
electromagnéticas descubertos por Hertz, Tesla, Branly, Lodge ou Popov.
Grazas ao novo invento, a
escalada armamentística deu un xiro fundamental, xa que o mundo fíxose máis
pequeno, calquera nación podía difundir mensaxes, consignas e instrucións
atravesando fronteiras e accidentes xeográficos de forma practicamente
instantánea, aínda que cun menor grado de seguridade.
Radio civil
Con todo, a Radio pronto
pasou do mundo militar ao civil permitindo o achegamento da información e a
música ás masas, que xa nunca máis estarían illadas do resto do mundo.
A considerada como
primeira transmisión radiofónica do mundo realizouse na Noiteboa de 1906, desde
Brant Rock Station, Massachusetts, na que se puido escoitar a canción "Oh
Holy Night" e unhas pasaxes recitadas da Biblia.
A partir de aí os
sistemas de radiodifusión fóronse estendendo progresivamente polo mundo, aínda
que non foi ata a década de 1920 cando comezaron as primeiras transmisións regulares
con programas de entretemento.
Posteriormente, cara a
1937 apareceron os primeiros sistemas baseados en modulación de frecuencia (FM)
que complementaron aos de modulación en amplitude (AM) e que permitiron
minimizar os problemas de interferencias e reducir a estática nos receptores
debida ao propio equipamento e ás condicións ambientais.
Primeiros receptores
O rei destes primeiros
receptores económicos foi a radio de galena. Baseado nun cristal semiconductor
de sulfuro de chumbo (galena), era capaz de captar sinais moduladas en amplitude
(posteriormente tamén se descubriu que podían recibir sinais FM) na banda de
onda media e onda curta.
A súa principal vantaxe
era o seu baixo custo e que non necesitaba alimentación externa, xa que toda a
enerxía recibíaa das propias ondas de radio. Isto tiña como resultado un baixo
nivel do audio, que ademais variaba co nivel de sinal que se captaba.
Si queríase máis calidade
no audio e que a emisión se puidese escoitar por varias persoas á vez era necesario
dar un paso máis e optar por sistemas de recepción con algún tipo de
amplificación.
Ao principio estaban
baseados en válvulas sen carga, o que facía que os receptores fosen equipos de
grandes dimensións e peso que, aínda que resultaban apropiados como centro de
lecer familiar nos fogares, non podían ser levados polos usuarios nos seus
desprazamentos cotiáns.
Estes problemas
resolvéronse cando décadas despois o transistor comezou a impoñerse (aínda que
a algúns nostálxicos aínda siga sen gustarlles) nos equipos de audio
domésticos, permitindo un novo salto nos receptores e nas funcionalidades dos
mesmos. A Radio moderna nacera.
Receptores de sobremesa e
portátiles
Coa chegada do transistor
e posteriormente do circuíto integrado, os receptores fixéronse moi, moi
pequenos, permitindo que un crecente número de dispositivos incorporasen
capacidades de recepción cunha calidade bastante aceptable.
Con todo non foi ata a
aparición dos primeiros modelos de "walkman" cando a Radio como
sistema de lecer persoal móbil comezou a integrarse de verdade nas nosas
actividades diarias, algo ao que tamén contribuíron os equipos integrados nos
coches. Alí onde fósemos eramos capaces de escoitar as nosas emisoras
favoritas.
A seguinte evolución
destes sintonizadores portátiles xurdiu cando os reprodutores de MP3 chegaron
ao mercado. As súas iniciais escasas memorias e as súas baterías de curta
duración facían que fose case imprescindible incorporar algún sistema de
recepción alternativo. Unha vez máis a Radio estaba aí para axudarnos con estes
problemas na maioría dos modelos.
Posteriormente e grazas á
explosión que supuxo a telefonía móbil a finais do século XX, a radio
converteuse nunha funcionalidade indispensable de moitos terminais.
Malia a vantaxe de poder
levalos connosco a calquera parte, todos estes receptores portátiles seguen
véndose como equipos de "último recurso" por parte dos afeccionados
ao son de alta fidelidade, que para obter a máxima calidade de audio prefiren
recorrer a dispositivos de sobremesa.
A evolución destes
equipos tamén foi notable nas últimas décadas. Dos primeiros enormes receptores
a válvulas que ocupaban un gran espazo e consumían moita electricidade pasouse
posteriormente a receptores máis lixeiros que ou ben estaban integrados en
equipos de HiFi ou ben se mercaban de forma separada buscando un extra de
calidade e prestacións.
Os primeiros (os
integrados) inundaron rapidamente os nosos fogares en formas múltiples e
variadas. Cadeas de música, minicadeas, receptores A/V ou barras de son foron
incorporando distintas tecnoloxías de recepción de radio.
Os segundos (os
sintonizadores dedicados) foron quedando aos poucos relegados ao mundo dos
consumidores máis esixentes, que podían permitirse adquirir dispositivos máis
caros aínda que xeralmente con menos problemas de ruído e unhas mellores capacidades
de sintonización.
DAB, chega a radio
digital
O seguinte paso na
evolución da Radio chegounos coa aparición da Digital Audio Broadcasting (DAB),
tecnoloxía que dixitalizaba o envío e recepción de emisións empregando novas
técnicas de codificación e complexas modulacións como OFDM e DQPSK.
Na radio DAB o sinal
orixinal dixitalízase empregando o códec MP2 e taxas binarias que oscilan entre
os 128 Kbps e os 256 Kbps (aínda que teoricamente poderían usarse tamén taxas
inferiores ou superiores).
As vantaxes principais
son unha menor cantidade de ruído de tipo estático (ese molesto siseo de fondo
das emisoras de AM e FM), un mellor control sobre a calidade de transmisión
mediante a elección da taxa binaria en función das necesidades, a sintonización
automática baseada en listas de emisoras predefinidas, así como a posibilidade
de enviar información extra asociada ao sinal dixital, por exemplo texto con
información sobre as emisións ou a data e hora.
Con todo a DAB tamén
presenta problemas, por exemplo a menor cobertura, posibles cortes ou
interrupcións cando hai unha interferencia grave no sinal, que na radio analóxica
pasan máis desapercibidos, problemas ao recibir sinais en movemento a
velocidades por encima de 120 Km/h e necesidade de microprocesadores que
decodifiquen o audio comprimido, o que á súa vez fai que se incremente o
consumo dos receptores.
E sobre todo, o principal
problema é que o seu uso non se estendeu de forma masiva, xa que a calidade do
audio tampouco é que supoña unha mellora espectacular con respecto á obtida cun
bo receptor FM e ademais xurdiu nun mal momento, co auxe de Internet.
Internet cámbiao todo
Cando parecía que a Radio
pouco máis podía evolucionar en canto a calidade e funcionalidades adicionais
chega Internet e cambia o paradigma do que coñecemos por Radio.
Nun formato dixital e
cunha calidade que pode variarse de forma sinxela desde un nivel sumamente
reducido ata un comparable ao audio de alta fidelidade, a principios do século
XXI comezan a aparecer multitude de radios que emiten por Internet.
Ao principio a súa
programación é escasa e limitada, pero pronto poñen a disposición do internauta
cun ancho de banda suficiente un infinito mar de emisoras procedentes de todo o
mundo e con temáticas moi variadas.
Por suposto, as emisoras tradicionais non queren deixar pasar o tren das comunicacións dixitales e apostan por transmitir a súa programación por medio da Rede de Redes, permitindo ademais a descarga dos seus programas para ser escoitados cando o usuario desexe, sen restricións de tempo. Naceu a Radio baixo demanda.
A partir de 2006-2007 as
conexións de Banda Ancha comezan a popularizarse tamén nos terminais móbiles,
que a partir de agora serán considerados como smartphones, e os servizos de
emisión de radio por Internet dan o gran salto cara a novas modalidades con
máis calidade e con música á carta.
Radio streaming
Comezan a xurdir todo
tipo de servizos como Spotify, Pandora ou Grooveshark que nos permiten
seleccionar os nosos estilos musicais favoritos e descubrir grupos por medio de
recomendacións doutros usuarios.
Os fabricantes non se
quedan á marxe desta febre do audio por Internet e comezan a integrar
funcionalidades de recepción e de streaming nos seus dispositivos. Nace así
toda unha nova xeración de receptores A/V, amplificadores, centros multimedia,
receptores de TDT, videoconsolas, barras de son, smart TV, etc. que permiten
acceder a estes servizos gratuítos e de pago de radio á carta.
Na actualidade a radio
volveuse máis social e máis persoal que nunca. Social porque podemos basearnos
nos gustos e experiencias de amigos ou descoñecidos para seleccionar emisoras e
contidos musicais. E persoal porque cada vez con máis frecuencia os usuarios
podemos elixir que queremos escoitar, cando, desde que dispositivo e ata con que
calidade.
asistiriamos xa á
evolución completa da Radio ou nos dará máis sorpresas no futuro? Non o
sabemos, pero esperamos estar aquí para contárvolo.
Autoría: Paco Rodríguez @pacoxataka
Publicado o 26 de febreiro de 2021
https://www.xatakahome.com/ocio/historia-radio-origenes-primeros-receptores